„Kategoryzacja gramatyczna przez przestrzeń i ruch w Polskim Języku Migowym” – grant Focus przyznany dr. Pawłowi Rutkowskiemu przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej (numer grantu: 1/2009).

Projekt ten ma co najmniej dwa cele: po pierwsze – sporządzenie szczegółowego opisu najbardziej charakterystycznych aspektów gramatyki Polskiego Języka Migowego (PJM), a po drugie – zanalizowanie tych danych z perspektywy językoznawstwa teoretycznego i typologicznego.

Zdaniem większości badaczy komunikacja migowa opiera się na tym samym (być może uniwersalnym) zestawie mechanizmów kognitywnych, które rządzą posługiwaniem się językami fonicznymi. Jednak to, w jaki sposób podstawowa kompetencja językowa człowieka przekłada się na rzeczywistą formę gramatyczną poszczególnych języków migowych, jest w dużej mierze zdeterminowane przez wizualno-przestrzenne medium komunikacyjne. Medium migowe kształtuje strukturę językową w sposób niedostępny audytywno-akustycznej komunikacji fonicznej. Jedną z najistotniejszych różnic jest to, że – inaczej niż w wypadku wymawianych ciągów słów – wypowiedzi migowe nie muszą mieć charakteru ściśle linearnego. Miganie jest czynnością przestrzenną i dynamiczną. Dwa lub więcej składniki znaczenia mogą być przekazywane równolegle za pomocą różnych artykulatorów (części ciała). Zmusza to nas do przedefiniowania pojęć takich jak szyk składniowy i struktura frazowa. Informacja gramatyczna może być przekazywana niemanualnie, z użyciem mimiki twarzy, skinień głową, podnoszenia lub opuszczania brwi, zmian kierunku wzroku itd. Znaki migowe podlegają również określonym przesunięciom i są zawsze ulokowane w trójwymiarowej przestrzeni migania. Kategorie ruchu i przestrzeni nie należą do tradycyjnego zestawu cech gramatycznych występujących w językach fonicznych. Dlatego też analiza tych dwóch kategorii jest głównym punktem naszego projektu badawczego.

Zadaniem, jakie sobie stawiamy, jest sporządzenie teoretycznego opisu mechanizmu, który zamienia ruchy rąk i innych artykulatorów w zgramatykalizowane operacje językowe. Rezultaty tych badań mogą pomóc nam zrozumieć, w jakiej mierze procesy mentalne stojące za językowym wyrażaniem doświadczenia są uwarunkowane medium komunikacji. W lingwistyce migowej pojęcie gramatyki musi być rozumiane bardzo szeroko, jako że jego zakres wykracza znacznie poza szyk składniowy i fleksję. Gramatyka, tzn. relacje między poszczególnymi znakami, pokazuje nam, jak Głusi kategoryzują świat za pomocą swego języka.

Grammatical categorization through space and movement in Polish Sign Language (Focus grant awarded to Dr. Paweł Rutkowski by the Foundation for Polish Science; grant number: 1/2009).

The aim of this project is (at least) twofold: first, to provide a detailed descriptive overview of the most characteristic aspects of the grammar of Polish Sign Language (PJM), and second, to account for them from the perspective of theoretical and typological linguistics.

According to most researchers, sign language communication is based on the same (possibly universal) set of cognitive mechanisms that underlie the use of spoken languages. However, how this fundamental human linguistic competence maps onto the actual grammatical form of individual sign languages is, to a large extent, determined by the visual-spatial medium of sign communication. This medium shapes linguistic structure in ways not available in the auditory-acoustic medium of speech. One of the most striking differences is that, unlike spoken strings of words, signed utterances need not be strictly linear. Signing is spatial and dynamic. Two (or even more) chunks of meaning may be conveyed simultaneously, with the use of different articulators (body parts). This forces us to redefine the notions of syntactic word order and phrasal structure. Grammatical information may be conveyed non-manually, through raised or lowered eyebrows, head tilt, eye gaze etc. Signs also undergo specific types of movement and are always produced in three-dimensional space. The grammatical categories of movement and space do not belong to the traditional set of linguistic features encountered in spoken languages. Therefore, the analysis of the two categories in question is the central point of this research project.

The goal of this endeavor is to provide a theoretical account of the mechanism that allows movements of hands and other articulators to be interpreted as grammaticalized linguistic elements. The results may give us an insight into how mental processes responsible for the linguistic expression of experience are conditioned by the medium of communication. In sign language research, grammar has to be understood in a broad sense, encompassing much more than just word order and inflection. Grammar, i.e. the relations between individual signs, shows us how the Deaf categorize the world through their language.

„Ikoniczność w gramatyce i leksyce PJM” – trzyletni (2012-2014) grant finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (nr 2011/01/M/H52/03661).

Celem projektu jest przeprowadzenie szczegółowego i szeroko zakrojonego badania gramatyki i leksyki polskiego języka migowego (PJM). Centralnym zagadnieniem prezentowanego projektu jest szeroko dyskutowana we współczesnej literaturze lingwistycznej kwestia ikoniczności języków migowych, czyli relacji mimetycznej między formą językową a jej denotacją. Celem przedsięwzięcia jest zbadanie, w jakim zakresie ikoniczność może być postrzegana jako kognitywna podstawa różnorakich zjawisk gramatycznych i leksykalnych dających się zaobserwować w PJM. Plan badawczy obejmuje opracowanie gramatyki opisowej PJM oraz pierwszego słownika tego języka sporządzonego według zasad i standardów leksykograficznych. Rezultaty badań mogą być również odkrywcze z punktu widzenia lingwistyki teoretycznej. W szczególności mogą one rzucić nowe światło na istotę kognitywnego mechanizmu ikoniczności i jego roli w kształtowaniu struktur językowych.

Jednym z celów tego projektu jest spojrzenie na zjawisko ikoniczności w PJM z perspektywy porównawczej, czyli skonfrontowanie zebranych przez nas danych z analogicznymi opisami innych — lepiej zbadanych — języków migowych. Będzie to możliwe dzięki planowanej współpracy międzynarodowej z innymi zespołami lingwistyki migowej (działającymi m.in. w Mediolanie, Hamburgu, Barcelonie i Londynie). Wszystkie one uczestniczą w ogólnoeuropejskiej akcji COST IS1006, zatytułowanej „Unraveling the grammars of European sign languages: pathways to full citizenship of deaf signers and to the protection of their linguistic heritage„.

„The iconicity in grammar and lexis of the Polish Sign Language (PJM)” a three-year (2012-2014) grant financed by the National Science Centre.

The aim of this project is to perform a detailed and broad- based study of grammar and lexis of the Polish Sign Language (PJM). The focal point of this study is an issue that is widely discussed in modern linguistic literature- the iconicity of sign languages, which means the mimetic relation between a linguistic form and its denotation. The goal of this project is to study the extent to which iconicity can be seen as a cognitive basis for various grammatical and lexical phenomena, observed in the Polish Sign Language (PJM). The research plan includes the development of descriptive grammar of PJM and the first PJM dictionary made according to lexicographical principles and standards. Results of the research may also be revealing from the point of view of theoretical linguistics. Especially, that they can also shine light on the essence of cognitive mechanisms of iconicity, and its role in shaping linguistic structures.

One of the aims of this project is to take a look at the phenomenon of iconicity in PJM from the comparative point of view that is to confront our data with analogous descriptions of other- better studied- sign languages. It will be possible only through a planned international collaboration with other sign language research teams (that are working inter alia in Milan, Hamburg, Barcelona, and London). All of them are involved in the pan-European campaign COST IS1006, entitled “Unraveling the grammars of European sign languages: pathways to full citizenship of deaf signers and to the protection of their linguistic heritage”.

Projekt „Unraveling the grammars of European sign languages: pathways to full citizenship of deaf signers and to the protection of their linguistic heritage” w ramach finansowanego przez Komisję Europejską programu COST – European Cooperation in the Field of Scientific and Technical Research (akcja IS1006).

Celem projektu jest wypracowanie wzorców opisu gramatyk europejskich języków migowych, dzięki którym w przyszłości możliwe będą badania porównawcze gramatyk wizualno-przestrzennych. Rezultatem prac ma być także wymiana doświadczeń dotyczących metod elicytacji tekstów migowych. W projekcie – oprócz PLM – uczestniczą zespoły lingwistyki migowej m.in. z Mediolanu, Hamburga, Barcelony, Amsterdamu, Getyngi i Londynu

Uniwersytet Warszawski reprezentowany przez Pracownię Lingwistyki Migowej przystąpił do międzynarodowego projektu EuroSign Interpreter Project kierowanego przez Uniwersytet Sussex, Centre for Community Engagement i realizowanego w ramach unijnego programu Lifelong Learning Programme. Zespół naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego dołączył do grupy badaczy z Uniwersytetu Sussex w Brighton, Instytutu Niemieckiego Języka Migowego w Hamburgu oraz Czeskiej Izby Tłumaczy Języka Migowego w Pradze. Celem dwuletniego projektu jest opracowanie materiałów dydaktycznych na potrzeby szkolenia osób znających dwa języki migowe do pracy w charakterze tłumaczy.

W chwili obecnej, uczestnictwo osób Głuchych w wydarzeniach o zasięgu międzynarodowym, takich jak konferencje, spotkania biznesowe, wykłady akademickie jest możliwe dzięki tłumaczeniu pomiędzy co najmniej trzema językami (z jednego języka migowego na popularny język foniczny, np. angielski, i z angielskiego na drugi język migowy). Taki sposób tłumaczenia odbija się negatywnie na jakości przekładu, z którego zmuszone są korzystać osoby Głuche. Bezpośrednie tłumaczenie pomiędzy dwoma narodowymi językami migowymi znacznie zwiększyłoby efektywność tłumaczonej komunikacji. Kształcenie tłumaczy pracujących między dwoma językami migowymi stanowi właśnie cel projektu EuroSign.

W ramach projektu EuroSign zostanie utworzony serwis internetowy oferujący naukę w systemie e-learningowym, opracowane zostaną materiały dydaktyczne w postaci publikacji książkowej, jak również nagrań video. Przeprowadzone zostaną wywiady z tłumaczami języków migowych oraz osób korzystających z usług tłumaczenia. Specjalne komisje eksperckie powołane na potrzeby projektu pomogą wskazać kierunki i możliwości rozwoju kwalifikacji tłumaczy pracujących pomiędzy dwoma narodowymi językami migowymi.

Projekt EuroSign wpisuje się paneuropejski proces uznawania narodowych języków migowych za języki mniejszości, jakie w słyszących społeczeństwach stanowią Głusi obywatele, będący następstwem rozporządzeń Rady Europy o prawnym uznaniu języków migowych w Europie z lat 1988 i 1998. Realizacja projektu umożliwi Głuchym obywatelom swobodne podróżowanie, naukę i pracę ponad granicami państw. Tym samym, przyczyni się do zwiększenia uczestnictwa Głuchych obywateli w życiu Europy.

University of Warsaw represented by the Section for Sign Linguistics has become the fourth partner to the EuroSign Interpreter Project – an international initiative supported by the Lifelong Learning Programme. A team of researchers from the University of Warsaw have joined their colleagues from the University of Sussex (Brighton, England), Institute of German Sign Language (Hamburg, Germany) and the Czech Chamber of Sign Language Interpreters (Prague, Czech Republic). The aim of this two-year project is to develop educational resources for Deaf people proficient in two sign languages in order to be trained as interpreters.

At present, it is possible for Deaf people to participate in international events, such as conferences, business meetings, and academic lectures owing to interpreting of at least three languages: from one sign language into a popular intermediary spoken language, such as English, and from English into another sign language. Such three-step process of interpretation negatively affects the quality of transfer that reaches the Deaf recipients. The efficiency of interpreted communication could be increased by the provision of direct interpreting between two national sign languages. Training interpreters who can work between two sign languages is the main goal of the EuroSign Interpreter project.

The outputs of the EuroSign Interpreter project will include a website providing online learning module, learning materials, and video recordings, as well as interviews with sign language interpreters and their customers. Special panels of experts established for the purpose of the project will discuss potential directions for professional development of sign language to sign language interpreters.

The EuroSign Interpreter project fits into a pan-European process of recognition of national sign languages as minority languages resulting from the 1988 and 1998 recommendations of the European Council as to the legal recognition of sign languages in Europe. The long-term effect of the project will be the accessibility of Deaf citizens to unrestrained travel, education and employment across borders, and consequently, increased participation of Deaf citizens in the life of Europe.

Głucha od urodzenia, od 13 lat pracownik Instytutu Głuchoniemych (szkoły podstawowej i gimnazjum). Doktorantka na Wydziale Polonistyki UW. Wiceprezes Fundacji Promocji Kultury Głuchych, lektor PJM i trener lektorów PJM, wykładowca na Studiach Podyplomowych „Polski Język Migowy” na Wydziale Polonistyki UW. Organizatorka wielu konferencji i imprez kulturalno-artystycznych. Zainteresowania badawcze:regionalizmy i warianty w PJM, kultura Głuchych, poezja migowa, język migowy w sztuce.

Adres e-mail: j.lacheta@uw.edu.pl

Congenitally deaf, working in the Institute for the Deaf (primary and secondary school). PhD student at the University of Warsaw, Faculty of Polish Studies. Vice-president of the Institute of Polish Sign Language, secretary/treasurer of the Association of Polish Sign Language Interpreters. Teacher of PJM at the University of Warsaw, organiser of numerous conferences and cultural-artistic events. Research interests: Deaf culture, sign language in arts, sign language poetry.
Teacher of PJM at the University of Warsaw, organiser of numerous conferences and cultural-artistic events. Research interests: Deaf culture, sign language in arts, sign language poetry.

Email: j.lacheta@uw.edu.pl